จากห้องเรียนสู่ชีวิตจริง: การประเมินสมรรถนะเพื่อพัฒนาผู้เรียนในพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา จ.ยะลา

 จากห้องเรียนสู่ชีวิตจริง : การประเมินสมรรถนะเพื่อพัฒนาผู้เรียนในพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา จ.ยะลา

สวัสดีครับ ท่านผู้อ่าน จากเมื่อวันที่ 10 เมษายน 2568 ที่ผ่านมา ได้มีการประชุมคณะอนุกรรมการด้านบริหารวิชาการในคณะกรรมการนโยบายพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา ซึ่งที่ประชุมได้มีการอัปเดตความก้าวหน้าเกี่ยวกับการประเมินผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาของผู้เรียน ซึ่งทีม สบน. ได้รับโจทย์ในการสื่อสารความก้าวหน้าในประเด็นดังกล่าวสู่สาธารณะ ผู้เขียนจึงได้ประสานความร่วมมือกับ ศน.อรวินท์ ชำระ ศน. ผู้ขับเคลื่อนคนสำคัญของจังหวัดยะลา เพื่อนำข้อมูลมาถ่ายทอดให้ทุกท่านได้ร่วมรับรู้และติดตามไปด้วยกัน โดยหวังว่าเรื่องราวนี้ จะไม่เพียงแต่เป็นการ “รายงานความคืบหน้า” เท่านั้น แต่จะเป็นการ “เชื่อมใจ” ระหว่างผู้ที่ทำงานเพื่อเด็กกับท่านผู้ที่มองเห็นคุณค่าของการศึกษา ดังต่อไปนี้

ความเป็นมาและหลักคิด

พื้นที่นวัตกรรมการศึกษาจังหวัดยะลา ภายใต้การขับเคลื่อนของคณะกรรมการพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา โดยคณะอนุกรรมการฝ่ายติดตามและประเมินผล ได้ริเริ่มพัฒนา “ระบบประเมินสมรรถนะผู้เรียน” เพื่อให้การจัดการศึกษาในพื้นที่ชายแดนใต้เพื่อตอบโจทย์ผู้เรียนอย่างแท้จริง และสอดรับกับพระราชบัญญัติพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา พ.ศ. 2562 โดยมีเป้าหมายคือ:

• พัฒนาเครื่องมือที่วัดความสามารถรอบด้านของผู้เรียน
• เน้นสมรรถนะที่เชื่อมโยงกับบริบทจริงของชีวิต
• ส่งเสริมให้โรงเรียนสามารถพัฒนาหลักสูตรและการจัดการเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง

กรอบหลักสูตรระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน บนฐานบริบทจังหวัดยะลา

หลักการของหลักสูตร

• เน้นการจัดการศึกษาเชิงพื้นที่
• เป้าหมายแก้ปัญหาภาวะถดถอย
• ส่งเสริมผู้เรียน เห็นคุณค่าตนเองและผู้อื่น
• เน้นกระบวนการเรียนรู้เชิงรุก
• เชื่อมโยงระหว่างสมรรถนะ + สาระการเรียนรู้
• เปิดโอกาสทุกภาคส่วนมีส่วนร่วม
• จัดสภาพแวดล้อม ที่หลากหลาย
• ใช้ฐานสมรรถนะ จุดเน้นสถานศึกษา
• ประเมินการเรียนรู้ สะท้อนสมรรถนะ

---

สมรรถนะพื้นฐาน 4 ด้าน

มุ่งพัฒนา “ความฉลาดรู้” ทางวิชาการพื้นฐานที่จำเป็นสำหรับผู้เรียนในศตวรรษที่ 21

https://sora.com/g/gen_01jrhv8skce178qffr6ta28zj5

ภาษาไทย (C1)

• การฟัง-พูด
• การอ่านเพื่อคิด
• การเขียน
• การเข้าใจธรรมชาติของภาษา

ภาษาอังกฤษ (C2)

• การรับสาร
• การเรียนรู้ภาษา
• การสร้างความบันเทิงและสุนทรียภาพ

คณิตศาสตร์ (C3)

• แก้ปัญหา
• ให้เหตุผล
• การเชื่อมโยง
• การคิดสร้างสรรค์

วิทยาศาสตร์ (C4)

• อธิบายปรากฏการณ์
• เชื่อมโยงเหตุผล
• ออกแบบ-ประเมินกระบวนการ
• ใช้ข้อมูลวิทยาศาสตร์ตัดสินใจ

---

สมรรถนะหลัก 6 ด้าน

มุ่งพัฒนาผู้เรียนให้ “พร้อมใช้ชีวิตในโลกจริง” ครอบคลุมทั้งมิติชีวิต ความคิด สังคม และธรรมชาติ โดยสะท้อน “อัตลักษณ์ของผู้เรียน” ได้อย่างลึกซึ้ง

https://sora.com/g/gen_01jrhvv4qrfg3shc3h4vsg9y1q

การจัดการตนเอง (C1)

• การเห็นคุณค่าของมนุษย์
• การมีเป้าหมายในชีวิตและมีความสามารถในการใช้ทักษะชีวิต
• การจัดการอารมณ์และสามารถกำกับตนเองให้รู้จักจัดการอารมณ์
• การมีความสามารถในการแก้ปัญหา หรือจัดการปัญหาและภาวะวิกฤต

การคิดขั้นสูง (C2)

• การคิดอย่างมีวิจารณญาณ
• การคิดเชิงระบบ
• การคิดสร้างสรรค์
• การคิดแก้ปญหา
• การใช้กระบวนการวิจัยและวิธีการทางวิทยาศาสตร์ในการแสวงหาความรู้

การสื่อสาร (C3)

• รับสารอย่างมีสติและตีความเพื่อให้เกิดความเข้าใจ
• รับส่งสาร บนพื้นฐานความเข้าใจ เคารพในความแตกต่างทางความคิด และวัฒนธรรม
• เลือกใช้วิธีการสื่อสารอย่างเหมาะสม ตรงเป้าหมาย ความรับผิดชอบต่อสังคม เพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ในการสื่อสาร
• การใช้ภาษาในการสื่อสารได้อย่างน้อย 3 ภาษา (ไทย อังกฤษ มลายู หรือ จีน)
• การสื่อสารข้ามวัฒนธรรมที่มีประสิทธิภาพ

การทำงานเป็นทีม (C4)

• เป็นสมาชิกที่ดีของทีม เป็นผู้นำ ผู้ตามที่ดี มีภาวะผู้นำ
• การมีกระบวนการทำงานแบบร่วมมือกันอย่างเป็นระบบ
• การสร้างความสัมพันธ์ที่ดี และการจัดการความขัดแย้งระหว่างสมาชิกของสังคม

การเป็นพลเมืองที่เข้มแข็ง (C5)

• การมีสุขภาพกาย ใจที่สมบูรณ์ / มีสุขภาวะทางปัญญา / มีทักษะชีวิต / รู้เท่าทันตนเอง / เลือกปฏิบัติตนเป็นนิสัย
• เคารพสิทธิ เสรีภาพของตนเองและผู้อื่น / ตระหนักไม่ให้ละเมิดสิทธิภาพของตนเอง / ช่วยเหลือให้เกียรติและเห็นคุณค่าในผู้อื่น / ปฏิบัติตนอย่างมีมารยาท โดยประพฤติตนอย่างเหมาะสม / ไม่เลือกปฏิบัติ เพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข
• รับผิดชอบต่อบทบาทหน้าที่ / ปฏิบัติตนตามกฎ กติกา ข้อตกลง / ไม่ทำผิดซ้ำอย่างถูกต้องเหมาะสม / รับผิดชอบบทบาทหน้าที่ที่ตนเองได้ / เคารพกฎหมายไทย และพัฒนามองโลก / เป็นผู้ประกอบการและสร้างความเป็นเลิศในอาชีพ
• มีส่วนร่วมอย่างมีวิจารณญาณ / ติดตามสถานการณ์และประเด็น / ปัญหาสังคมอย่างมีวิจารณญาณ / มีส่วนร่วมทางสังคมด้วยข้อคิด สาระรอบคอบและคำสากล
• สร้างการเปลี่ยนแปลงเชิงบวก / กระตือรือร้นในการสร้างการเปลี่ยนแปลงในชุมชนจากหลักความพอเพียง ฐานของความเท่าเทียมในชุมชน / คำนึงถึงประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชน
• ความเข้าใจถูกต้อง / ความสามารถในการคิดวิเคราะห์ / เคารพวัฒนธรรม / ยอมรับ ให้เกียรติในความแตกต่าง / สื่อสารข้ามวัฒนธรรม
• มีความเข้าใจพื้นฐาน / มีทักษะ คุณลักษณะที่เอื้อต่อการเป็นนักพัฒนาท้องถิ่น

การอยู่ร่วมกับธรรมชาติและวิทยาการอย่างยั่งยืน (C6)

• การเข้าใจปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในท้องถิ่น บนโลกและ ในเอกภพ /
• ความเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของคณิตศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ เพื่อการดำรงชีวิต / การพัฒนาท้องถิ่นและอยู่ร่วมกับธรรมชาติอย่างยั่งยืน
• การสร้าง ใช้ มีทักษะชีวิตและรู้เท่าทันวิทยาการเทคโนโลยี
• การมีคุณลักษณะทางคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ เพื่อเข้าใจประชาธรรมชาติ และการอยู่ร่วมกันอย่างยั่งยืน
• มีความเข้าใจพื้นฐาน มีทักษะและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการเป็นนักเทคโนโลยี

หลักสูตรถูกออกแบบบนฐานสมรรถนะเหล่านี้ โดยมีจุดเน้นคือ “การเชื่อมโยงกับบริบทพื้นที่” เช่น ความหลากหลายทางภาษา ศาสนา และวิถีชีวิตของชุมชนในยะลา

เครื่องมือประเมิน: ใช้สถานการณ์จริง และการวัดระดับความสามารถ

https://sora.com/g/gen_01jrhwcwmaekvve593rgwx2ntm

รูปแบบเครื่องมือ

• ข้อสอบเลือกตอบ 4 ตัวเลือก
• มี 4 ระดับสมรรถนะ: เริ่มต้น → กำลังพัฒนา → สามารถ → เหนือความคาดหมาย

โครงสร้างข้อสอบตามช่วงชั้น

ช่วงชั้น	ระดับชั้น	จำนวนข้อ	คะแนนรวม	รูปแบบ
ช่วงชั้นที่ 1 (ป.1 – ป.3)	ป.3	30 ข้อ	120 คะแนน	เลือกตอบ
ช่วงชั้นที่ 2 (ป.4 – ป.6)	ป.6	50 ข้อ	200 คะแนน	เลือกตอบ + เขียนตอบ
ช่วงชั้นที่ 3 (ม.1 – ม.6)	ม.3	50 ข้อ	200 คะแนน	เลือกตอบ + เขียนตอบ
ช่วงชั้นที่ 4 (ม.4 – ม.6)	ม.6	50 ข้อ	200 คะแนน	เลือกตอบ + เขียนตอบ

ตัวอย่างสถานการณ์

• วิธีการรับมือเมื่อเกิดเหตุไฟฟ้าดับ
• การแก้ปัญหากลุ่มเพื่อนทะเลาะกัน
• การใช้ความคิดสร้างสรรค์ในวันฝนตก
• การอยู่ร่วมกับเพื่อนต่างวัฒนธรรม

ตัวอย่าง การประเมินสมรรถนะหลัก  ช่วงชั้นที่ 1 (ป.3) การรวมพลังทำงานเป็นทีม

ตัวอย่าง การประเมินสมรรถนะหลัก  ช่วงชั้นที่ 2 (ป.6) การคิดขั้นสูง

---

การดำเนินงานปัจจุบัน

จังหวัดยะลาได้ดำเนินการจัดการประเมินสมรรถนะของผู้เรียนในโรงเรียนพื้นที่นวัตกรรม 30 แห่ง ครบทั้งสองชุดสมรรถนะ เมื่อวันที่ 15 – 30 มีนาคม 2568 ที่ผ่านมา ได้แก่

• สมรรถนะพื้นฐาน 4 ด้าน (C4)
• สมรรถนะหลัก 6 ด้าน (C6)

 การดำเนินงานต่อไป:

• ตรวจสอบและวิเคราะห์แบบประเมิน
• ปรับปรุงและพัฒนาแบบประเมิน
• เสนอผลการประเมินต่อคณะกรรมการขับเคลื่อนฯ
• แจ้งผลให้โรงเรียนในพื้นที่นวัตกรรมทราบ

จากข้อมูลข้างต้น ในการประเมินนี้ จะเป็น “เครื่องมือสะท้อนการเรียนรู้” ที่ช่วยให้โรงเรียน ครู และชุมชน เข้าใจผู้เรียนมากขึ้น และวางแผนการจัดการเรียนรู้ให้ตอบโจทย์ทั้ง “เป้าหมายของพื้นที่” และ “คุณภาพชีวิตของเด็กในอนาคต” นอกจากนี้ ผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่าเครื่องมือและแนวทางที่นำเสนอจะเป็นอีกหนึ่งก้าวสำคัญในการผลักดันการศึกษาไทยให้ใกล้ชิดกับชีวิตของผู้เรียนมากยิ่งขึ้น ด้วยหัวใจของความเข้าใจและโอกาสที่เท่าเทียม

 

 

---

ที่มา/อ้างอิง

• เอกสารประกอบการประชุมคณะกรรมการขับเคลื่อนพื้นที่นวัตกรรมการศึกษาจังหวัดยะลา

ผู้ให้ข้อมูล

• อรวินท์ ชำระ ผอ.กลุ่มนิเทศ ติดตามและประเมินผล ศธจ.ยะลา

เรียบเรียง

• อิศรา โสทธิสงค์ นักวิชาการศึกษา สนก. สบน. สพฐ.